آموزش روش های ارتباط مؤثر والدین با نوجوان در بیشتر مواقع (شاید بتوان گفت همیشه) مشکلات بین والدین و نوجوانان مراجعه کنندگان به مرکز نیک کار، کلینیک روانشناسی در اصفهان، را به سادگی و به سرعت حل و فصل می‌کند. در ادامه با ما همراه باشید تا به عوامل شایع مختل کننده رابطه والدین و نوجوانان بپردازیم.
دوره نوجوانی
تعریف نوجوانی به نقل از دانشنامه آزاد ویکی پدیا:
نوجوانی، مرحلهٔ گذار رشد فیزیکی و روانی انسان است که میان کودکی و جوانی روی می‌دهد. این گذار، تغییرات زیستی (بلوغ جنسی)، اجتماعی، و روانشناختی را در بر می‌گیرد، هرچند که از میان این‌ها تنها تغییرات زیستی و روانشناختی را می‌توان به آسانی اندازه‌گیری کرد.
دوره نوجوانی و جوانی یکی از بحرانی‌ترین دوران زندگی فرد است. ورود به این دوران فرد را با مشکلات فراوانی دست به گریبان می‌سازد. این مرحله نه تنها دوران دشواری برای نوجوانان است؛ بلکه والدین آنها نیز در این دوران دچار فشارهای روانشناختی، پریشانی، اضطراب و سایر دگرگونی‌ها می‌شوند.
دوره نوجوانی از چه سنی است؟
در بعضی از منابع دوره نوجوانی را از ۱۰ سالگی تا اواخر ۲۵ یا ۲۶ سالگی می‌دانند. به گفته سازمان جهانی بهداشت:
به طور رسمی یک نوجوان را به عنوان فردی بین ۱۵ تا ۱۹ سال تعریف می‌کند.
در این برهه از زمان، نوجوان به تدریج فردی مستقل و خودکفا می‌شود و در مناسبات خانوادگی، آموزشی، شغلی، اجتماعی و فرهنگی همانند یک بزرگسال رفتار می‌کند و جامعه نیز با وی به صورت یک بزرگسال مستقل روبرو می شود. بنابراین ضروری است که والدین از شیوه‌های ارتباطی، انضباطی، واکنشی و کنترلی جدید برای ارتباط و برخورد موثر با نوجوانان استفاده کنند.
عوامل مشکلات ساز در روش‌های ارتباطی والدین با نوجوان
در زمینه اتخاذ روش‌های ارتباطی مناسب با نوجوانان و جوانان معمولا والدین با مشکلاتی روبرو می‌شوند که بیشتر به عوامل زیر برمی گردد:
- انتظارات والدین
- نگرانی‌ها، ترس‌ها و کنترل شدید
- بی توجهی و سهل انگاری
- برابری و احترام
- ارزش‌های خانواده
انتظارات والدین
انتظارات والدین از فرزندان شان نقش مهمی در ارتباط میان آنها دارد. والدین عزیز لطفا لحظاتی وقت بگذارید واین سؤالات را از خودتان بپرسید:
- از نوجوانتان چه انتظاری دارید؟
- آیا با توانایی‌های فرزند شما همخوانی دارند؟
- آیا با علائق و هدف‌های او همخوانی دارند؟
- آیا برای فرزندانتان معیارهایی را در نظر گرفته اید که خود در دوران نوجوانی از عهده آن برنیامده‌اید؟
- از خودتان بپرسید آیا معیارهای شما بیشتر با خواست شما همخوان است یا با خواست‌های فرزندتان ؟
نکته مهم آن است که انتظارات از فرزندانتان را با آرزوهای خود اشتباه نگیرید. او فرد مستقل دیگری است که اهداف، آرزوها و خواسته‌های دیگری از زندگی خود دارد.
نگرانی‌ها، ترس‌ها و کنترل شدید
والدین نگرانی‌های متعددی در مورد فرزندان خود دارند، به خصوص فرزندان جوان و نوجوان. ترس و نگرانی از بیماری، اعتیاد، روابط ناسالم، رفتارهای انحرافی، هدر دادن فرصت طلایی جوانی، بطالت و مانند آن.
این نگرانی‌ها و ترس‌ها در بسیاری از موارد باعث می‌شود والدین سعی در کنترل مستقیم فرزندان جوان و نوجوان خود داشته باشد و بر آنان محدودیت‌های شدیدی را تحمیل کنند که معمولاً به جز، از بین رفتن روابط سالم و احترام آمیز والدین با جوانان و نوجوانان و متلاشی شدن فضای خانوادگی فایده دیگری نخواهد داشت.
این کنترل‌ها، محدودیت‌ها وبیزاری او از والدین، نهایتاً باعث می‌شود تا جوانان و نوجوانان به اعتیاد، رفتارهای انحرافی، بیماری روانی و طغیان بر ضد خانواده و والدین سوق پیدا کند. والدین عزیز اگر قادر به کنترل نگرانی‌ها و ترس‌های غیرمنطقی و زیاد از حد خود نیستید؛ حتما به دیدار یک روانشناس بالینی متخصص بروید. برای دریافت نوبت با روانشناسی بالینی در اصفهان به صفحه تماس با ما رجوع کنید.
بی توجهی و سهل انگاری
بسیاری از والدین هرگونه رفتار نامناسب فرزندان نوجوان و جوان خود را با این برخورد توجیه می‌کنند که “جوان است و دوره جوانی فرد باید هر کاری را انجام دهد و دنیا را تجربه کند. بنابراین مجاز است هرگونه رفتار نامناسب و مناسبی را انجام دهد.”
این‌گونه والدین به زندگی فرزند خود اهمیتی نمی‌دهند و توجهی به اون ندارند. اگرچه این نوع برخورد امکان، فرصت و آزادی به نوجوان و جوان را می‌دهد؛ ولی باعث می‌شود در زمان‌های بحرانی کمک و راهنمایی به فرزندان ارائه نشود و عملاً آنها در برابر زندگی و مشکلات و چالش‌های آن تنها گذاشته می شوند.
برابری و احترام
برابری نقش مهمی در رابطه والدین و فرزندان دارد. روابط مبتنی بر برابری بیشترین امکان رشد شخصیتی را ایجاد می‌کند. روابط برابر، شخصیت فرزندان را به درستی می‌سازد. در یک رابطه مبتنی بر مساوات، میان والد و فرزند معمولا ویژگی‌های زیر دیده می‌شود:
- احترام متقابل
- اعتماد متقابل
- توجه و علاقه دو جانبه
- همدلی و درک متقابل یکدیگر
- میل گوش دادن به حرف‌های یکدیگر
- تاکید بر جنبه‌های مثبت به جای جنبه‌های منفی
- تعهد و همکاری و مشارکت در برابر حل مشکلات
- در میان گذاشتن اندیشه و احساسات به جای پنهان کردن آنها
- تعهد متقابل برای دستیابی به هدف‌ها به همراه آزادی در پیگیری هدف‌های مستقل
- حمایت از یکدیگر و پذیرفتن هم به عنوان اشخاص نه صد درصد کامل در جریان رشد
ارزش‌های خانواده
نکته مهم در مسائل مربوط به جوانان و نوجوانان، تغییر دادن خود (والدین) به جای تغییر دادن آن است. از آن‌جایی که نوجوانها ارزش‌های خانوادگی را ارزیابی و بررسی می‌کنند، در بعضی مواقع پذیرای بسیاری از ارزش‌های خانوادگی نیستند.
در مواقع عدم پذیرش ارزش‌های خانوادگی توسط نوجوان، پدر و مادرها چه می‌توانند بکنند؟
وظیفه و کار مهم پدر و مادر این است که این مسئولیت را به جوان و نوجوان خود بدهند. آنها می‌توانند به روشنی ارزش‌های خود را به اطلاع فرزندشان برسانند و اجازه دهند که او در مورد این ارزش‌ها فکر، ارزیابی و بررسی کند. برای برقراری ارتباط موثر باید رفتارهای دوستانه و غیر سلطه جویانه ایجاد کرد.
- به حرف‌های فرزندتان گوش بدهید. با آن‌که ممکن است با نظر او موافق نباشید، نشان دهید که حرف‌هایش را شنیده‌اید.
- به فرزندتان کمک کنید تا از عواقب احتمالی ارزش‌هایی که انتخاب می‌کند با خبر شود.
- ارزش‌هایتان را به روشنی به آنها بگویید. با گفتگوی صریح و آشکار ممکن است شما و فرزندتان به نقطه نظرهای مشترک برسید.
- به جای تحمیل ارزش‌ها، هدف‌ها و آرمان‌هایتان، به آنها کمک کنید تا به هدف‌های خودشان دست یابند.
- در دسترس و آماده کمک به او باشید و در جایی که ضرورت داشت از آنها حمایت کنید.
- هرگز نگویید اگر فرزندتان به اهدافش نرسد، از او ناامید می‌شوید.
- مطابق حرف‌تان عمل کنید؛ اگر شما به چیزی اعتقاد دارید فرزندتان انتظار دارد که شما به اعتقادتان عمل کنید.
سخن آخر
در این مقاله به نکات مهم و سازنده‌ای درباره ارتباط مؤثر والدین با نوجوان پرداخته شد. والدین عزیز توجه داشته باشید که سن نوجوانی سن بسیار حساسی است؛ نوجوانان در این سن درگیر آزمون و خطای طرز فکرها و دیدگاه‌های متفاوت در مورد دنیا هستند. پس سعی کنید در کنار آنها باشید و عقاید و ارزش‌های خود را به آنها تحمیل نکنید.
در صورتی که فکر می‌کنید نمی‌توانید از فکرهای نگران کننده و ترس‌های خود در مورد فرزندتان خلاص شوید و یا تاکنون اطلاعی از چگونه برقرار کردن ارتباط مؤثر والدین با نوجوان نداشتید و رابطه شما مختل شده است؛ بهتر است به یک متخصص مشاوره خانواده یا نوجوان مراجعه کنید و از کمک‌های تخصصی او بهره مند شوید.
برای دریافت نوبت می‌توانید با شماره‌های کلینیک روانشناسی نیک کار در اصفهان: «09928065917» و «03132347727» تماس حاصل فرمایید و با ترمیم رابطه مختل شده خود با نوجوانتان بتوانید با همکاری هم، بهترین آینده را بر اساس توانمندی‌های او برنامه ریزی کنید.
